Zaręczyny staropolskie

   Witajcie kochani po tak długiej przerwie, podczas której, wcale się nie obijałam ino ciężko pracowałam. 



   Wiadomo, lipiec to tzw. "sezon ogórkowy" więc i ja byłam nimi zajęta. Na moim ogródku już ich jest końcówka i będę miała z nimi (nareszcie!) spokój. Jednakże niedługo będę znowu w buraczkach, dosłownie jak ta Brzechwy "Kaczka Dziwaczka".

   Doszłam jednak do wniosku, że nie mogę tak zaniedbywać moich drogich czytelników i mojego bloga. 

   Postanowiłam, że tymczasem przeniosę kilka postów z moich dawnych blogów na Onecie, które chcę zlikwidować. 

   I dzisiaj w ramach przenosin chcę napisać o dawniejszych zaręczynach. Myślę, że chętnie o tym poczytacie.

   Jednocześnie chcę przeprosić moich blogowych przyjaciół za to, że ostatnio u nich też nie bywałam, ale niedługo (mam taką nadzieję) i to się zmieni. 

   Bardzo lubię słuchać i czytać takie stare historie. Gdy byłam mniejsza, zawsze prosiłam mamę żeby mi opowiadała o tym jak to kiedyś bywało, no i opowiadała a ja słuchałam, jak... bajki. 

   Zresztą, do dzisiaj słucham jej opowiadań...

   Teraz, gdy moja czupryna pokryła się "szronem", pomyślałam sobie, że i ja podejmę tę tematykę dawnej obyczajowości i tradycji w Polsce.

   Dzisiaj chcę napisać o dawniejszych zaręczynach, a głośno o nich stawało się dopiero po żniwach.

   

    Dawnymi czasy po wsiach nie myślano tylko o orkach, siewach czy wykopkach. 

   Ale wraz z nastaniem jesieni, gdy pracy na polach nie było a spiżarnie napełnione wszelkimi dobrami, zaczęto i myśleć o weseleniu się. 

   Wiadomo: jesienią a to już świniak podrósł, a to świeża mąka na kołacz weselny zebrana, a to grosz z tego czy owego zebrany i można wtedy mówić śmielej o wydatkach, a to na sam posag jest co wziąć z obór i sąsieków.

   Wtedy rozpoczynał się "raj" dla bab, które trajkotały o tym wszystkim, prześcigając się w zestawianiu par i wyznaczaniu dat ślubów. 

   Jednakże i tak ostateczne i decydujące zdanie miał gospodarz, do niego należała ostateczna decyzja. Pozwalał on lub nie pozwalał synowi czy córce na żeniaczkę. 

   Jeżeli miał córkę na wydaniu, niejako sam dawał znać ewentualnemu kandydatowi na zięcia, że może przysłać swaty. 

   Takim znakiem między innymi było malowanie na płotach i bramach białych ciapek. A czynił to zawsze skrycie, nawet przed domownikami, więc matka z córką "dostrzegłszy te znaki, nie raz przecierały oczy ze zdziwienia. 

   Sprawa była jednak postanowiona i kwita: któż zresztą protestowałby gdy, tatuś chcą wesela".

   Było jeszcze w zwyczaju, oprócz owych ciapek malowanych, to zwisał wianek z żerdzi postawiony przed chatą, to w oknie stały wspaniałe mirty, to zauważało się w ogródku rutę i troskliwie pielęgnowane kwiaty, to świeżo rozsypany piasek na podwórku zapraszał żółciutkimi zakrętami do wejścia. 

  Zaczynały się także wielkie sprzątania i w obejściu, i w chacie, by w razie czego nie spalić się ze wstydu przed gośćmi.

   Pierwsza wizyta była wstępnym rozpoznaniem sytuacji i zwano ją stosownie do charakteru swatami, zwiadami i zapytuśkami. 

   Już samo przybycie pod upatrzony dom odbywało się niezwykle ceremonialnie. 

   Prawie w całej Polsce było w zwyczaju, że swat czy swatka zwana także swachną czy też rajelupą, przychodzili w towarzystwie kawalera i kołacząc do drzwi udawali podróżników lub kupców, którzy jakoby poszukują zabłąkanego gąsiora albo chcą nabyć jałówkę. 

   "Podobno macie jałoskę na sprzedoż..." - oświadczano mało może elegancko jak na dzisiejsze gusty, ale wtedy nikt się na nikogo nie obrażał i gości trza było wpuścić do izby. 

   Zresztą, ówczesne rozmowy przybierały najczęściej postać wyszukanych a przy tym rymowanych uprzejmości, a brzmiały one np. tak:

 - "Bóg i ludzie wam życzliwi, moi mili sąsiedzi - powiadał swat, spytany po co przychodzi - tylko mnie przyjmijcie i wysłuchajcie, rękę do serca podajcie. Swaty do was przysyłają, o Zosię nisko się kłaniają".

   Pytano go teraz, kto przysyła. Odpowiadał równie układną formułką, ale już zdradzał imię chłopaka, który podczas tej konwersacji krył się gdzieś za węgłem.

- " Z Bożego rozkazania, z Jankowego upodobania. On chce i prosi, abyście mu dali Zosię, aby siać i zbierać pomogła i dziatki mu wychowała..."

   Panna wówczas musiała obowiązkowo chować się za piecem, przybysze zaś wyciągali gorzałkę i prosili o kieliszek.

   Następował wtedy zgoła rozstrzygający moment w całym tym najściu, bo albo kieliszek się znalazł i kawaler mógł liczyć na przyjęcie, abo też gospodarze niby to udawali, że naczynie gdzieś się zapodziało, co miało oznaczać by kandydat na męża szukał szczęścia gdzie indziej.

   "Jeśli zaś oczekiwany kieliszek się znalazł, zapytuśki przestały być nieśmiałą, zgoła do niczego nie zobowiązującą wyprawą na poletko kawalerskiej nadziei. 

   Miłość? Czy młodzi się kochają? Czy jedno drugiemu się widzi? 

   Niewątpliwie nie było to najistotniejsze, ale dawna wieś kojarzyła pary często z miłości, może nawet częściej, niż to się działo w innych środowiskach. 

   Trzeba jeszcze wspomnieć o pannie, która za piecem siedziała, została przez swaty zza niego przywoływana, by objawiła swoją wolę. 

   Nie chcieli też kosztować wódki, zanim nie zjawiła się panna, ona zaś, kiedy już spytano o zgodę potrafiła i godzinę, i dłużej dręczyć przybyłych tajemniczym - albo ja wiem.

   Jeśli w końcu, zasłaniając się wstydliwie fartuszkiem, z podanego sobie kieliszka upiła połowę, a resztę przekazała kawalerowi, oddychano z ulgą, bo świadczyło to, iż godzi się na matrymonium".

   I jak już wszystko było oczywiste i wyjaśnione - weselisko się odbędzie a same zaręczyny trwały, aż do rana. Orkiestra nie próżnowała, grając żwawo i wesoło się bawiono. Aż wreszcie nadszedł ranek i trzeba było zająć się przygotowaniami różnymi, by zdążyć ze wszystkim do ślubu. 

   Trzeba było udać się do rejenta gdzie odpisywało się papiery, do księdza, który nim gruchnęły pierwsze zapowiedzi, lubił przeegzaminować młodą parę. 

  Mełła się mąka na weselne kołacze, narzeczony zaś dumał o flaszkach, gąsiorach i antałkach. A wreszcie zapraszano gości.

  Trudną zaprosinową misję spełniali głównie drużbowie, choć nawet narzeczeni czy druhny nie byli wolni - niby - od pozornie łatwych zadań. 

  Wieś huczała z wrażenia a właściwie dwie wsie, jeśli panna była z innej wsi niż jej chłoptaś.

 Źródło: „Kalendarz polski” – Józef Szczypka,W-wa 1984 
Linki do tego posta: 
  Weselne gody w wianku mirtowym
RWETES NARODZIN - chłopiec, czy dziewczynka?
Chrzciny, "wesela anielskie" - cz.1
Chrzciny, "wesela anielskie" - cz. 2