piątek, 23 listopada 2012

Karol Radziwiłł "Panie Kochanku" (cz. I)

Dzisiaj opowiem o pewnym znanym ze swoich ekscentrycznych pomysłów, polskim sarmacie, któremu na chrzcie dano imię Karol z domu Radziwiłł, a przydomek jaki mu nadano to  - "Panie Kochanku"

Wystarczyło tylko rzec "Panie Kochanku", a wszyscy wiedzieli o kogo chodzi. A dlaczego akurat taki przydomek mu nadano, spytacie? 

Ano dlatego, że było to ulubione jego powiedzonko, którym zwracał się do swoich rozmówców oraz dla odróżnienia go od Karola Stanisława Radziwiłła (1669-1710).


Ponieważ bardzo mnie zaciekawiło jego życie, spisane na kartach historii, pomyślałam sobie, że i Wy chętnie o tym poczytacie, dowiadując się o tym i owym.
 A życie, moim zdaniem, miał bardzo ciekawe i warte tego, by zaistnieć na stronach mego bloga. Ale zacznę od początku (jak zawsze zresztą).

Dawno, dawno temu, a było to w Nieświeżu roku 1734, urodził się Karol Radziwiłł, zmarł w Białej w roku 1790.


Był on najzamożniejszym magnatem w Rzeczypospolitej w II połowie XVIII wieku i jednym z najbogatszych przedstawicieli arystokracji w Europie. 

Sławą cieszyły się jego ekscentryczne upodobania, noszące jednakże znamiona owej sarmackiej fantazji i pogardy dla bogactwa. 

Ale, ale ... książę Radziwiłł nie tylko był skory do zabaw, figli, pełnych fantazji, które zawsze potrafił później wynagrodzić rozdając konia z rzędem, pasy bogate, pistolety, tabakiery i inne rozmaite bogactwa, tym, którzy jego żartów doznali. 

Można więc powiedzieć, że i "wilk był syty i owca cała".
Piastował także w ciągu swego życia wiele funkcji państwowych w Rzeczypospolitej Obojga Narodów.


Nie wszystko jednak kończyło się tym, że wilk był syty i owca cała. Najgorszy i najokropniejszy żart zrobił z Paca, pisarza wielkiego litewskiego. 

Był on jego  największym faworytem i towarzyszem w jego pijatykach i bijatykach.

 Jędrzej Kitowicz tak pisze o tym w swoich opisach obyczajów, że pewnego razu Karol Radziwiłł tak dokuczył swymi grubiańskimi igraszkami, że ten wyzwał go na pojedynek. "Panie Kochanku" w odpowiedzi na wezwanie Paca, udając, że się srogo się nań rozgniewał, kazał go porwać, w kajdany okuć i wtrącić do więzienia. 

Nie dość tego było, następnego dnia kazał go ubrać w śmiertelną koszulę i dysponować na śmierć w asyście księdza i kata.

 Nie pomogły płacze i prośby tak Paca jak i towarzyszy aby odstąpił od swego postanowienia. Radziwiłł dalej udawał zapalczywą cholerę i czynił się głuchym na wszelkie prośby, naglił Paca, aby klękał chyżej pod miecz katowski. 

Dopiero będąc już sytym żartu, skoczył do Paca mówiąc doń: "A widzisz ! ja ciebie lepiej nastraszył niż mnie ty pojedynkiem !". 

Poprowadził tedy Paca na pokoje, tam mu zaraz ofiarował moc prezentów. Pac naturalnie śmiercią zmieszany, a potem nagłą radością przejęty, wpadł w chorobę i trzeciego dnia umarł.

Należy jeszcze nadmienić, że Karol Radziwiłł "Panie Kochanku" był zamiłowanym myśliwym i podróżnikiem, a przy tym bajarzem, jakich mało.

"Kiedyś, jak polując na na niedźwiedzia, rozkazał obstawić knieję wozami dookoła - opowiadał książę - a dyszle tych wozów wysmarować grubo miodem. W kniei tej sadowiły się niedźwiedzie, a wiadomo jak niedźwiedzie przepadają za miodem.

Zwabione jego zapachem powyłaziły z gęstwin i poczęły chciwie oblizywać miód na dyszlach. Łakome niedźwiedzie liżąc tak miód od początku dyszla coraz dalej i dalej, same ponadziewały się tak, że początki dyszli wyszły im drugą stroną, wobec czego ruszać się nie mogły.

Chłopi z rozkazu księcia pana, wyskoczyli z zasadzki, zatkali kołami końce dyszli i ściągali z nich niedźwiedzie, jak grzyby nadziane na sznurek.

Jednego roku, który był ubogim w miód, chłopi przywieźli dwa tysiące niedźwiedzi do Nieświeża".

        W czasie innego polowania "Panie Kochanku" zapomniał śrutu i kul, a że jadł wiśnie miał tylko pestki. Nabił więc nimi strzelbę. Gdy pojawił się jeleń, strzelił do niego z pestki wiśni, ale zwierz uciekł.

 Rok później w tym samym lesie "Panie Kochanku" spotkał jelenia ... z dużymi gałęziami wiśni wyrastającymi mu z głowy.

Nie ulega wątpliwości, że miał litewski magnat słabość do niedźwiedzi. Podczas uczt urządzanych w jego pałacu, do stołu usługiwał nikt inny, jak tresowany miś. Gości swych zaś woził pojazdem zaprzężonym w sześć lub osiem niedźwiedzi.

Nie mniej ekscytujące i niezwykłe były podróże jego. Jak sam opowiadał, pewnego razu podróżując po Adriatyku (był to rok 1774), jego okręt zatonął, a załoga zginęła. Jego zaś ocaliła syrena, która się w nim zakochała i z tego związku powstały ... śledzie". Teraz już wiemy, komu zawdzięczamy rybę śledziem zwaną... :)

Ponieważ "Panie Kochanku" opowiadał dużo tych bajek i niesamowitych historii, upoważnił swego ulubieńca Borowskiego, aby go trącał pod stołem, jeśli będąc już zbyt podchmielonym, przesadzi w swoich zmyśleniach. I teraz opowiem kilka takich zdarzeń, które miały miejsce podczas kilku takich pijatyk.

"Po wypiciu kilku kielichów, opowiadał książę, że na jednym polowaniu zabił takiego lisa, który miał ogon na trzy wiorsty. Wtem Borowski trącił go ręką pod stołem
- Nie, nie tyle, panie kochanku - poprawił się książę - Miał ogon na dwie wiorsty długi.
Borowski znowu pociągnął go za kontusz pod stołem
- Ależ nie, miał tylko jedną wiorstę, panie kochanku.
Gdy trącania nie ustawały, rzekł książę zniecierpliwiony:
- Cóż u diabła ? Czy ten lis był zupełnie bez ogona, czy co ?:

Inszym razem opowiadał:
-" Czy to nie było prawdziwe zdarzenie, Panie Kochanku, kiedy raz prowadząc szwadron huzarów do ataku, zostałem ugodzony kulą armatnią tak nieszczęśliwie, że ta rozdarła mnie na dwie połowy. Wszak pamiętasz to, Borusiu ? - zwrócił się książę do Borowskiego.
- Nie pamiętam tego mości książę - odparł zapytany - bo właśnie wtedy byłem już zabity".

Znany był ze swoich niesamowitych opowieści. Opowiadał między innymi o "wjechaniu do armaty tak wielkiej, że zmieścił się w niej wraz z karocą zaprzężoną w cztery konie". Inną jego opowieścią była historia oblężenia Saragossy, kiedy kula armatnia oderwała jego Kasztance tylne nogi wraz z zadem, a ta ostatnim wysiłkiem wyskoczyła na wały twierdzy, gdzie książę Karol wysiekł był wszystkich wrogów.

Sławą  cieszyły się jego ekscentryczne upodobania, noszące jednakże znamiona owej sarmackiej fantazji i pogardy dla bogactwa.

Kiedyś latem książę Karol chciał pojeździć na saniach. A ponieważ było latem o śnieg raczej trudno, książę wpadł na koncept i wysypał na dziedziniec nieświeskiego, cukru i zaplanowany przezeń kulig, obył się.

Jedną z jego ulubionych zabaw była ta, gdy płacił wieśniaczkom za to aby siadały na drzwiach i kukały, książę zaś brał guldynę i strzelał im w "słabiznę" pieprzem.

Prócz tych wszystkich żartów, swawoli i konceptów, miał jeszcze jedną zabawę traktując ją jako żart swego pijaństwa, a były to żarty bolące dla tego i owego konfidenta, acz dla "Panie Kochanku", śmieszne i zabawne.

 Lubił skropić kijem nieznacznie z tyłu, pijącemu przybić kielich do gęby, aż do zachłystania się, nalać z tyłu za kołnierz wina leniwo pijącemu, wyrządzać figle sztuczne z obrazą wstydu białej płci - to było najmilszą zabawą Radziwiłła. Z trudem kto z jego kompani wychodził bez jakowejś obrywki.
Ale tak jak był szczodry w psikusy, tak też i w podarunki a więc i nikt urazy do niego nie chował.

Ponieważ jeszcze trochę ciekawostek posiadam w temacie swawolnego życia księcia, zamieszczę je w innym artykule, wszak ten i tak jest trochę za długi. Myślę, że również z miłą chęcią poczytacie o tym ... dalszy ciąg nastąpi !

Źródła:Dodatek naj poleca - Przeboje kuchni polskiej" - nr 1/2000

35 komentarzy:

  1. Z ciekawością przeczytałam

    OdpowiedzUsuń
  2. Na pewno przeczytamy. Mieszkałam w miejscowości Rzdziwiłowce i była tam posiadłość niezbyt bogatego magnata z tego rodu. Niestety, Rosjanie wszystko upaństwowili i nawet nazwa dziś jest jakby inna, Radwiłowcy. W moim dowodzie widnieje na szczęście ta dawna. Pozdrawiam.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Zapewne wiele było takich miejscowości z polska brzmiących, a które teraz już dawno poszły w zapomnienie. Wszak wiadomo jak się sprawy miały.

      Serdeczności zostawiam.

      Usuń
  3. Radziwiłowce, źle napisałam nazwę miejscowości.

    OdpowiedzUsuń
  4. No to faktycznie postać niezwykle kolorowa!

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Jak człowiek ma dużo pieniędzy, to ... głupieje :)
      Pozdrawiam serdecznie.

      Usuń
  5. Oj jak ja lubię takie historyczne ciekawostki czytać, tęsknię do lat studiów, gdy mogłam się skupić tylko na czytaniu książek i miałam przede wszystkim dostęp do uczelnianej biblioteki:) teraz to nie takie proste :) super historia, dzięki:)
    Pozdrawiam serdecznie:)
    kasia
    notatnikkulinarny.blogspot.com

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Kasiu a wiesz,ja kiedyś za historią nie przepadałam. Teraz znowu bardzo lubię takie ciekawe ciekawostki różne, a wszystko to się stało z chwilą od kiedy zaczęłam prowadzić bloga.
      Też uważam, że to o czym napisałam jest warte waszej uwagi.

      Pozdrawiam serdecznie.

      Usuń
  6. Nie znałam takich ciekawostek z życia Karola Radziwiłła - znakomicie się czyta!
    Dziękuję za miłą wizytę, zapraszam jeszcze....
    Pozdrawiam bardzo cieplutko:)))

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Dzięki blogowemu życiu możemy się dowiedzieć o wielu ciekawych rzeczach. Uważam, że to jest bardzo fajna sprawa ... :)
      Oczywiście, że nie omieszkam do Ciebie wpadać.
      Serdecznie pozdrawiam.

      Usuń
  7. Bardzo interesująca historia,dzięki,z przyjemnością poznam dalsze sekrety z życia magnatów.
    Pozdrawiam serdecznie.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. A ja z chęcią napiszę o tyn ... :)
      Pozdrawiam serdecznie.

      Usuń
  8. Bardzo ciekawy życiorys :-)
    Chętnie przeczytam więcej ...

    OdpowiedzUsuń
  9. no i popatrz, jago. gdyby nie twój blog, to myślałabym, że lisi ogon ma jakieś....ćwierć wiorsty???uściski

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Chcesz Ewo, by Boruś pociągnął znów Cię za poły pod stołem :)
      Ponoć wiorsta wynosi 1077 m, to wiesz ile to jeszcze byłoby za dużo, chyba, że lis jakimś ogromnym potworem byłby ... :))

      Serdeczności zostawiam.

      Usuń
  10. Historia to nie tylko suche daty i fakty ale też i takie ciekawostki.Świetny post i wcale nie długi.Paru nowych rzeczy się dowiedziałam i czekam na ciąg dalszy. Miłego weekendu JaGo.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Nawt choćby i była za długa, to wydaje mi się, że takie historie ciekawie się czyta. A dalszy ciąg niebawem :)
      Serdecznie pozdrawiam.

      Usuń
  11. Karol Radziwiłł to jedna z ulubionych postaci historycznych mojego ojca, fajnie było sobie odświeżyć kilka faktów i dowiedzieć nowych :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. To zapewne tata Ci dużo ciekawych rzeczy opowiedział o tej postaci i na pewno bardzo lubiłaś słuchać tych opowiastek taty?
      Pozdrawiam serdecznie.

      Usuń
  12. Grażuś, fantastyczny zbiór opowieści o Karolu Radziwille, wiele tych ciekawostek jest nieznanych. Czyta się rewelacyjnie, zwłaszcza fragmenty o jego szalonych poczynaniach...w żartach:)))Dzięki Ci za urozmaicenia!!! Pozdrawiam serdecznie i cieplutko. Odpowiedź na Twoje pytanie na moim blogu!!!!Powodzenia w działaniu!

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. No a myślałam, że już będę przynudzała ... :)
      Ale jednak słuchając o poczynaniach tejże postaci, nie sposób się nudzić. Dobrze Grażynko, idę już obadać na Twój blog.
      Pozdrawiam serdecznie.

      Usuń
  13. ..."Skóry z nich (niedźwiedzi) uładowawszy na okręcie, i sam żem z niemi ruszył, ale burza zagnała mię na nieznane i odległe morze. Wiatry chwiały nawą, już ją miały przewalić, wtedy ja, Panie Kochanku< skoczywszy w rozhukane bałwany, uchwyciłem oburącz okręt, i przez całą dobę płynąc pod zagrożoną nawą, podpierając własnemi barkami, przyprowadziłem do bezpiecznego portu.":))
    Kłaniam nisko:)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Ot fantazji pełen człek ten był :)
      Jego dzieje spisane można czytać jako bajkę i dzieciom do snu bajać ...
      Serdeczności zostawiam.

      Usuń
  14. Klik dobry:)
    A co to jest "słabizna"?
    Nie wiem też, co to są "figle sztuczne".

    Pozdrawiam serdecznie.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Ha, ażebym to ja wiedziała :)
      Ponieważ odpowiedzi nie znałam, a więc poszukałam i takie definicje znalazłam, że:
      - słabizna - brzuch, pachwina, słabe miejsce, okolice podbrzusza u mężczyzn wrażliwe na uderzenia.

      A o figlach sztucznych - wszędzie było cicho-sza.

      Pozdrawiam serdecznie.

      Usuń
  15. JaGuś, zacznę od tego, że to ja wygrałabym zakład pogodowy, bo nazajutrz niebo było bezchmurne, świeciło słoneczko, choć nie było zbyt ciepło, ale nie było też mrozu. Mogłam się założyć!
    Co do Radziwiłła, to drugi raz przeczytałam z przyjemnością o jego wybrykach, ale przy swym bogactwie mógł sobie na to pozwolić. Przypomina mi barona Münchhausena, o którego przygodach czytałam w dzieciństwie. Też był łgarzem nad łgarze!
    Serdecznie pozdrawiam.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Aniu to jednak różowe niebo z malutkimi chmurkami wróży na następny dzień w miarę pogodny dzień. Ciepła o tej porze roku to zbytni niemożna wymagać przecie ... :) No widzisz i wygrałabyś zakład :)
      No tak Aniu, Ty jako stała bywalczyni na mym blogu nie mogłaś tego już nie czytać, zresztą zdaje mi się, że o Radziwille i jego fantazyj-ach można poczytać jeszcze raz i jeszcze raz i...:)) A ja nie czytałam barona Münchhausena, muszę koniecznie to naprawić skoro mówisz, że podobne upodobania miał do Radziwiłła

      Pozdrawiam serdecznie.

      Usuń
  16. Hej!
    Dziękuję za przypomnienie. Fajnie się to czyta. Co do Koło Radziwiłła to moi dziadkowie mieszkali na Krasach koło Radziwiłła. Mankiewicze.
    A z jednym Radziwilłem chodziłem do podstawówki. Michałem Radziwiłłem. Przycjodil do mojej mamy na korepetycje z matmy i fizyki. Wyemigrował do UK. A do lieceum chodziłem z Witkiem Czartoryskim. Też wyemigrowal do UK jeszcze za komuny:)
    No i bracia Rzewuscy:) Koledzy z żoliborskiego podeórka. Jeden jest w USA a drugi w Krakowie bo tam otrzymał w spadku posiadłość:)
    Pozdrawiam atman zŻoliborza Vojtek

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Hejka Vojtku!
      Ooo no proszę to Ty żeś się obracał pośród całej polskiej arystokracji jak słyszę. Dobrze, że chociaż jeden z nich ostał w Polsce, ale to chyba tylko dzięki temu spadkowi :)

      Pozdrawiam serdecznie.

      Usuń
  17. Twoje zainteresowania są bardzo szerokie, teraz sięgneły historii. Bardzo ciekawy tekst, prawdziwy sarmata z tego Radziwiłła :)) Całuski ślę, Marylko :))

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Aniu ja wcześniej też pisałam takie różne historyczne fakty, ale na blogu o tradycjach, które mało kto czytał. Teraz postanowiłam aby pisać o tym właśnie tutaj. Tak po prawdzie bardzo mnie zainteresowały takie różne historyczne wydarzenia z chwilą gdy zaczęłam prowadzić bloga ... :)

      Cieszę się, że Ci się podobało.

      Pozdrawiam serdecznie.

      Usuń

Super, że tu jesteście - bardzo mnie to cieszy, a serce me - wyskoczyć chce! Z radości - oczywiście :)

Sposób komentowania:
Wybrać-Nazwa Adres URL
Wpisać nazwę w pierwszym okienku
Adres URL w drugim - czyli adres bloga.
Anonimowi- nazwę proszę pisać w komentarzu.

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...

Obserwatorzy

Witam wszystkich i piszę jak się sprawy mają ...

" Żyje się tylko raz. A jeżeli żyje się dobrze, ten raz wystarczy ".
B.Franklin

... i to jest moje motto życiowe. A żyję, niech pomyślę ... o rany, to minęło już pół wieku, czyli jam wiekowa babcia!
Nie tylko jam wiekowa, ale i szczęśliwa babcia, bo mam dwoje wnucząt, które chcą żeby babcia coś dobrego do zjedzenia im zrobiła ... "u babci jest słodko, dom pachnie szarlotką" ...
Znakiem moim zodiakalnym jest Bliźniak, choć w życiu jestem jedynakiem.
Moi drodzy, myślę, że na tym blogu znajdziecie wiele ciekawych i interesujących rzeczy - przecież po to go założyłam, żeby dzielić się z Wami tym co wiem. Jednocześnie zaznaczam, że nie wszystko o czym tu napiszę, zostało przez mnie ugotowane, sprawdzone. Jeśli się zdecydujecie na jakąś potrawę, to na własne ryzyko - niestety.Ja staram się poddać pomysł, który sama prędzej czy później też wypraktykuję, i podzielę się z Wami moimi uwagami.Tak samo i wy możecie swoje uwagi wpisywać, będą mile widziane. WIĘC GOTUJMY RAZEM !!! Jak pożyję jeszcze z pół wieku, to może damy radę -:)