niedziela, 25 listopada 2012

Karol Radziwiłł - "Panie Kochanku" (cz. II)




" Pana Boga chwalę,
w czarta nie wierzę,
trzymam prawo,'nie znam króla,
bom szlachcic
przez głos wolny"
- tak sobie ongiś wysublimował
Karol Radziwiłł
"Panie Kochanku"
 

W poprzedniej notce (tu: Karol Radziwiłł "Panie Kochanku" (cz. I)), przedstawiłam „Panie kochanku” jako jednego z największych warchołów i okrutników, jakie ówczesne czasy widziały. Jednak nie do końca był taki bezduszny. Postaram teraz, przedstawić jego osobę w lepszym świetle niż w  poprzedniej notce.

 
Ojciec Michał Radziwiłł  "Rybeńko" nie zaniedbywał starań o majątek, porządkując swe dobra. Pozostawił więc po sobie bajeczną fortunę, nie dziw więc, że jego syn Karol Radziwiłł mógł pozwolić sobie na na wielką rozrzutność i dokazywanie.
  „Panie Kochanku” za życia cieszył się wielką popularnością, zwłaszcza wśród zubożałej szlachty, a dziś jest przedstawiany jako symbol swojej epoki. Był również pierwowzorem postaci stolnika Horeszki z „Pana Tadeusza – Adama Mickiewicza, a jego nazwisko pada w ks. XI gdy przyjmował w Nieświeżu króla Stanisława.

"Księga ta miała tytuł: Kucharz doskonały.
W niej spisane dokładnie wszystkie specyjały
Stołów polskich; podług niej Hrabia na Tęczynie
Dawał owe biesiady we włoskiej krainie,
Którym się Ojciec Święty Urban Ósmy dziwił;
Podług niej później Karol-Kochanku-Radziwiłł,
Gdy przyjmował w Nieświżu króla Stanisława,
Sprawił pamiętną ową ucztę, której sława
Dotąd żyje na Litwie we gminnej powieści".

Książę Radziwiłł piastował podczas swego życia wiele funkcji państwowych w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Był miecznikiem Wielkiego Księstwa Litewskiego. wojewodą wileńskim. Po przegranej pod Słonimiem bitwie z  Rosjanami, skazany na banicję. Po ślubowaniu wierności królowi Stanisławowi Poniatowskiemu, wrócił do kraju i wszystko co utracił, zostało mu przywrócone. Otrzymał stanowisko państwowe marszałka generalnego konfederacji barskiej. Nie należy jeszcze zapominać, że był on prekursorem polskiego szkolnictwa morskiego, założył on Szkołę Majtków w Nieświeżu. 3 sierpnia 1757 został odznaczony Orderem Białego Orła.
 
” Ja żyję po Radziwiłłowsku, a król jak chce „
- Książę Karol Radziwiłł


Pewnego razu, by olśnić króla Stanisława Augusta, którego zresztą serdecznie nie lubił, a także żeby zaświecić mu w oczy swoją zamożnością (król notorycznie cierpiał na brak gotówki), książę wydał dla niego iście królewską ucztę. Były fajerwerki, srebrna i złota zastawa, stoły ozdobione klejnotami, beczki ostryg (sprowadzono je brykami z Hamburga) i piramidy mięs. Podano barszcz i rosół, wołowinę z chrzanem, kaczki z kaparami, indyki z sosem migdałowym, kapłony z sardelami, cietrzewie z buraczkami, szczupaki w szafranie, karpie na miodzie, sielawy z goździkami, niedźwiedzie łapy w soku wiśniowym, pieczone jeże i sarnie podroby z pistacjami. Trudno było zliczyć wypitych setek butelek szampanów roznoszonych na tacach win starych i czegóż tam nie było jeszcze. Powiadano, że ta uczta kosztowała Radziwiłła, przeszło dwa miliony złotych. A była to ponoć już ostatnia uczta księcia Radziwiłła.
W Pamiątkach Seweryna Soplicy, znajdziemy też wspaniały opis księcia wojewody podczas sejmiku w Nowogródku. "Panie Kochanku" napotkawszy jakiegoś szlachcica w obdartej czapce na głowie, zdjął mu ją , na swoją głowę włożył – a dał mu swoją aksamitną. Potem książę  dobrze pijany, zaczął się rozbierać, besztając szlachtę z dobrego serca. I tak jednemu dał pas złoty, mówiąc; „Darujec durniu”, drugiemu kontusz; „Na świnio”, a następnemu szpinkę brylantową; „Trzymaj ośle”, a innemu żupan; „Weź pacanie”. 

I tak zostawszy w hajdawerach amarantowych i koszuli, siadł na wozie, na którym była ogromna beczka napełniona winem, on siadł na beczce, a wóz szlachta ciągnęła po ulicach Nowogródka. Wóz co chwila zatrzymywał się, a kto chciał, nastawiał kielich lub garniec i książę odtykał czop od beczki, dzieląc zawartością jej.
W ten sposób książę był odprowadzon, aż do klasztoru, gdzie jeszcze na dziedzińcu dokazywał. Na koniec zrzuciwszy hajdawery i koszulę, kazał zlać się wodą. Czym się wytrzeźwiał od razu i poszedł do celi, gdzie podkurek zjadłszy i z ojcem Idzim pacierze

odmówiwszy, spać się położył.
 
” Gdy w 1787 roku zmarł Hieronim Radziwiłł, młodszy brat Karola, wyprawił mu wspaniały pogrzeb wraz z pogrzebem macochy swej. Świątynię pojezuicką w Nieświeżu obleczono karmazynowym aksamitem, którego użyto około 2000 łokci (… ). Po raz ostatni wystąpiły dawne Radziwiłłowskie zbroje, którymi okryta była warta przy wejściu do kościoła i w podziemiu z trumnami”. [1]
„Gdy książę odbywał w Nieświeżu żałobne nabożeństwa za dusze swoich rodziców i krewnych, przez cały tydzień odprawiano kilkaset mszy świętych – każdy ksiądz oprócz stołu i wszelkich wygód dostawał za msze, czytanie dukata, a za śpiewanie po 5 czerwonych złotych”. [1]
Reasumując, pomimo, że postać księcia była różnie oceniana przez historyków – ja czuję pewną dozę sympatii do tej postaci. Uważam ją za bardzo barwną postać. Był on typowym sarmatą, może nie był skarbnicą cnót, ale posiadał niemalże diabelską fantazję.

Źródła:
Pamiątki S.Soplicy
[1] …
Swawolna Kompanija
Wikipedia

29 komentarzy:

  1. Hmmm... zdanie "Otrzymał stanowisko państwowe marszałka generalnego konfederacji barskiej" cokolwiek jest chyba sensu pozbawionem. Pamiętać też upraszam, że "Pamiątki Soplicy" nie są memuarami, a powieścią nader udatnie epokę wystawiającą, aliści wiarygodności cokolwiek dyskusyjnej, bo Rzewuski w Munchauzenowskich zapałach nie na wiele bohaterowi swemu ustępował:)No i czegóż by nie rzec: może i sympatię obudzić potrafi, przecie przez takich żeśmy ojczyznę przetracili...
    Kłaniam nisko:)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Mości Wachmistrzu, będę dalej broniła swego "Panie Kochanku" pod tym względem,ze nie tylko sam opływał w dostatku, ale także potrafił się nim dzielić z biedniejszymi. Dysputować też nie będę na tematy polityczne - historyczne, bo daleko mi do Waszmości. Ja jeno przedstawiłam go od tej strony, za którą ja go chwalę. A co do zdania "Otrzymał stanowisko państwowe marszałka generalnego konfederacji barskiej" to ja nie zawierzyłam testom z "Pamiątek Soplicy" ile Wikipedii, w której znalazłam owe słowa:

      ""W 1768 wystąpił przeciwko traktatowi gwarancyjnemu, mocą którego Rzeczpospolita stała się rosyjskim protektoratem, przyłączył się na emigracji do przywódców konfederacji barskiej".

      O jejku, dopiero teraz zauważyłam, że tu pisze, iż był członkiem konfederacji barskiej, teraz pytanie, skąd ja to wzięłam, że piastował stanowisko marszałka generalnego tej konfederacji?! ... :)

      Lepiej mi już pisać o nogach :))

      Będę szukała oczywista, albo po prostu to zdanie wytrę gumką.
      Chyba jednak wytrę gumką, bo wierzę Waszmości :)

      Serdeczności zostawiam.

      Usuń
    2. O to mi szło, że konfederaci to przecie buntownicy przeciw władzy legalnej, zatem trudnoż tu o posadzie prawić państwowej:) A że był Radziwiłł jednem z konfederacyi przywódców, temu nie przeczę i nawet rzekłbym, że zdumiewająco dobrze sobie w tejże roli poczynał, może nie tyle w polu, co w czymś, co dziś byśmy grą wywiadów zwali...:) O intrydze z fałszywą księżną Tarakanow żem ongi nawet był pisał na dawniejszem mem blogu...
      http://wachmistrz.blog.onet.pl/O-ksieznej-Tarakanow,2,ID435534341,n
      Kłaniam nisko:)

      Usuń
    3. Jużem poprawiła Mości Wachmistrzu i za uwagę z serca dziękuję ślicznie. O awanturnicy też sobie poczytałam tak przy okazji Radziwiłła :)

      Serdeczności zostawiam.

      Usuń
  2. Cóż bogaty był , to mógł na wszystko sobie pozwolić...

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. No bo " kto nie ma miedzi, ten na tyłku siedzi" ... :)
      Pozdrawiam serdecznie.

      Usuń
  3. Pozdrawiam po malej przerwie miłej niedzieli

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Odwiedzam Cię moim moim drugim blogiem pozdrawiam

      Usuń
    2. Dziękuję i teraz to ja już wiem, które to Twoje blogi są ...
      Ślicznie pozdrawiam.

      Usuń
  4. Widac z Twojej opowiesci, ze cos zawsze mozna cos dobrego znalezc nawet w takim okrutniku...
    Serdecznosci
    Judith

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Nie zawsze można znaleźć coś dobrego w czymś złym. Jednakże Karolka nie ma co tak zupełnie ganić i chciałam go pokazać też i od tej lepszej strony ...
      Serdecznie pozdrawiam.

      Usuń
  5. Uzupełniłam swoje wiadomości z historii. Niektóre zdarzenia zapamiętuje się na całe życie, tak jest z tą postacią Radziwiłła. Dobrze więc było poczytać u Ciebie, bo mieszkaliśmy 26km od Nowogródka. Pozdrawiam.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Rzeczywiście to wcale nie daleko od Nowogródka mieszkałaś. Miło mi, że przybliżyłam Ci troszku tę postać, która dla mnie jest bardzo ciekawą postacią ...
      Pozdrawiam serdecznie.

      Usuń
  6. Ród zacny i wielce historyczny przetrwał do naszych czasów. Szkoda że ja tylko moich pradziadków mam zadokumentowanych...

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Czyżbyś Ulu też była z Radziwiłłów ? Moje nazwisko to chyba pochodzi gdzieś tam z Litwy chyba, bo kończy się na "icz" jak Mickiewicz. Chociaż pewna nie jestem, a szukać nie szukałam.

      Pozdrawiam serdecznie.

      Usuń
  7. jak to się dzieje, że z lekcji historii, które były wieki temu, niektóre postacie zapamiętuje sie dość dobrze a o innych...kamień w wodę....pozdrawiam niedzielnie:)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Jeśli do kogoś poczujemy sympatię to zawsze dłużej go pamiętamy:)
      Serdecznie pozdrawiam.

      Usuń
  8. Witaj
    Ciekawy rys historyczny, dziękuję :)
    Pozdrawiam smacznie na miły tydzien :)

    OdpowiedzUsuń
  9. Zawsze znajdę u Ciebie coś co mnie zaskoczy. Z zainteresowaniem czytałam wasz a wymianę zdań z Wachmistrzem. Bardzo ciekawa notka jedna i druga.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. I to mnie bardzo cieszy :))

      Serdeczności zostawiam.

      Usuń
  10. Pal licho kim był, to już teraz tylko historia, ale jadło szanował i umiał się wystawić. Ot, sarmacka natura. Pozdrawiam, Ja-Go.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Jak mówi staropolskie powiedzenie - "postaw się, a zastaw się".
      Tylko, że on to akurat miał się z czego postawić.

      Pozdrawiam serdecznie.

      Usuń
  11. Klik dobry:)
    No, to sobie część II przy kawce przeczytałam. Także wielce kształcącej rozmowie z panem Wachmistrzem się przysłuchałam.

    Pozdrawiam serdecznie.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. alEllo, bo przy imć Wachmistrzu to tylko historycznie dokształcić mi się trzeba, wszak on najlepiej na tym się zna. Historia ostatnimi czasy zaczęła mnie żywo interesować i dobrze, że imć Wachmistrz nad tym wszystkim pieczę trzyma... :))
      A przy kawce najlepiej zawsze mi się też czyta :)

      Pozdrawiam serdecznie.

      Usuń
  12. U Ciebie jak zwykle coś dobrego do poczytania:)Pozdrawiam serdecznie:)
    kasia
    notatnikkulinarny.blogspot.com

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Kasiu i bardzo mnie cieszy ta Twoja opinia ...
      Buźka!

      Usuń
  13. Grażuś, świetnie mi się czytało i powiem Ci, że ten satrapa bardzo przypadł mi do serca....a zwłaszcza jego - jak piszesz - diabelska fantazja:))) Pozdrawiam serdecznie i dzięki za ten wpis!

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. To tak jak mi Grażuś przypadł ci on, pomimo jego wielu wad w postępkach swoich i tak go lubię ...
      Serdeczności zostawiam.

      Usuń

Super, że tu jesteście - bardzo mnie to cieszy, a serce me - wyskoczyć chce! Z radości - oczywiście :)

Sposób komentowania:
Wybrać-Nazwa Adres URL
Wpisać nazwę w pierwszym okienku
Adres URL w drugim - czyli adres bloga.
Anonimowi- nazwę proszę pisać w komentarzu.

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...

Obserwatorzy

Witam wszystkich i piszę jak się sprawy mają ...

" Żyje się tylko raz. A jeżeli żyje się dobrze, ten raz wystarczy ".
B.Franklin

... i to jest moje motto życiowe. A żyję, niech pomyślę ... o rany, to minęło już pół wieku, czyli jam wiekowa babcia!
Nie tylko jam wiekowa, ale i szczęśliwa babcia, bo mam dwoje wnucząt, które chcą żeby babcia coś dobrego do zjedzenia im zrobiła ... "u babci jest słodko, dom pachnie szarlotką" ...
Znakiem moim zodiakalnym jest Bliźniak, choć w życiu jestem jedynakiem.
Moi drodzy, myślę, że na tym blogu znajdziecie wiele ciekawych i interesujących rzeczy - przecież po to go założyłam, żeby dzielić się z Wami tym co wiem. Jednocześnie zaznaczam, że nie wszystko o czym tu napiszę, zostało przez mnie ugotowane, sprawdzone. Jeśli się zdecydujecie na jakąś potrawę, to na własne ryzyko - niestety.Ja staram się poddać pomysł, który sama prędzej czy później też wypraktykuję, i podzielę się z Wami moimi uwagami.Tak samo i wy możecie swoje uwagi wpisywać, będą mile widziane. WIĘC GOTUJMY RAZEM !!! Jak pożyję jeszcze z pół wieku, to może damy radę -:)